آیا انتقال پایتخت مشکل ترافیک و آلودگی هوا را حل می کند؟

رئیس جمهور از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون نظرات زیادی در خصوص جابه جایی پایتخت داشته است. چند روز پیش شهردار تهران درباره طرح انتقال پایتخت از سوی رئیس جمهور گفت: دولت جلسه ای برگزار کرد و این طرح در دست بررسی است.

حداکثر نیروی بیولوژیکی تهران; سه میلیون نفر!

بحث جابه جایی سرمایه های سیاسی کشور سال هاست که مطرح شده است. حتی در سال 1392 طرح امکان سنجی انتقال، ساماندهی و تمرکززدایی مرکز سیاسی و اداری کشور از تهران در مجلس تصویب شد و سپس در شورای نگهبان نیز به تصویب رسید. هرچند این طرح در دولت های مختلف به ثمر نرسید، اما رئیس جمهور اخیرا بار دیگر از جابه جایی پایتخت صحبت کرد. هرچند صحبت از جابجایی پایتخت سیاسی است، اما این تصمیم از جنبه های زیست محیطی نیز قابل بررسی است چرا که تهران با مشکلات عدیده ای از جمله ازدحام، ترافیک، آلودگی هوا و کم آبی مواجه است.

اما سوال اینجاست که اگر سرمایه سیاسی منتقل شود، آیا می توان مشکلات تهران را کاهش داد؟ آیا ممکن است مشکلات فعلی در پایتخت جدید تکرار شود؟

محمد درویش کارشناس محیط زیست معتقد است تهران بیش از این ظرفیت ندارد و باید جمعیت آن کاهش یابد. درویش در این خصوص توضیح داد: به نظر من تهران باید جابه جا شود و بارهای آن کمی کاهش یابد، زیرا طبق تحقیقاتی که بوم شناسان و شهرسازان در دهه 1450 انجام دادند و در سال های اول انقلاب به روز شد، حداکثر استحکام زیستی درختان سوزنی برگ با 750 کیلومتر مربع وسعت که تهران در آن سکونت دارد، سه میلیون نفر جمعیت دارد. امروز تهران 10 میلیون شب اقامت و 27 میلیون تردد روزانه دارد.

محمد درویش افزود: همین موضوع او را با گروهی از مشکلات مواجه کرد. این مشکلات تهران را به یکی از آلوده ترین شهرها از نظر هوا، صوت و… تبدیل کرده است.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه 2 هزار قربانی بر اثر آلودگی هوا داریم، گفت: خسارت آلودگی هوای تهران میلیاردها دلار برآورد می شود. وی ادامه داد: تهران یکی از شهرهای پر اتلاف وقت شهروندان محسوب می شود و این میزان 11 برابر شهر شلوغی مانند لس آنجلس است. بر اساس تحقیقات انجام شده 200 میلیارد دقیقه از وقت شهروندان در ترافیک تهران تلف می شود.

محمد درویش به نمونه هایی مشابه این تصمیم در دنیا اشاره کرد و توضیح داد: بیش از 35 کشور به دلایل مختلف پایتخت خود را تغییر دادند تا از پرداخت هزینه های بیشتر جلوگیری کنند. می توانیم پایتخت را به یکی از مناطق جذاب استان های محروم منتقل کنیم.

وی تاکید کرد: این شهرها می توانند الگوی یک شهر دوستدار محیط زیست باشند و مبلمان شهری آنها جهت گیری خودروها را ندارد و باید از مجموعه وسایل حمل و نقل تمیز، اسکوتر، دوچرخه مشترک، تراموا و اتوبوس برقی استفاده کنند. تهران شهری پذیرای مهاجران است که مشکلات زیادی را به وجود آورده است. اگر مرکز سیاسی را تغییر دهیم، حداکثر حدود 100 هزار نفر با همه کارمندان از تهران جابه جا می شوند و این باعث توزیع عادلانه تسهیلات می شود.

تهران بیش از حمل و نقل به سازماندهی نیاز دارد

اما عماد المعادی (دکترای شهرسازی) در این خصوص دیدگاه متفاوتی دارد و معتقد است با توجه به شرایط فعلی به نظر می رسد با انتقال پایتخت به منطقه دیگری مشکلات حل نشود.

وی در این خصوص گفت: امروز تهران با مشکلاتی مانند تراکم، ترافیک، آلودگی و کمبود منابع آبی مواجه است. برای گرفتن یک تصمیم بزرگ به امکان سنجی نیاز داریم. هنگامی که مرکز سیاسی منتقل می شود، جمعیت شناور به مکان جدید منتقل می شود.

این کارشناس معتقد است تهران بیش از حمل و نقل به ساماندهی نیاز دارد. وی در این باره توضیح داد: بهترین کار این است که اوضاع تهران را سامان دهیم و حاکمیت خود را از تمرکز خارج کنیم. در حال حاضر تمرکز اقتصادی، اداری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر زیست کره است. ما باید نگاه جدیدی به حاکمیت ایجاد کنیم و توزیع خدمات را در یک مکان متمرکز نکنیم. بیشتر صنایع بزرگ وابسته به تهران هستند و آلودگی زیادی با این مراکز همراه است.

این کارشناس شهرسازی در ادامه توضیح داد: مدل دیگری نیز وجود دارد و آن این است که مجموعه ای در تهران یا نزدیک به آن ایجاد شود که مرکز اداری و سیاسی باشد و وزارتخانه ها، مراکز سیاسی و هر آنچه که مربوط به موقعیت سیاسی پایتخت است به آنجا منتقل شود. این یک نوع سازمان است و ما می توانیم از تجربیات کشورهای دیگر بهره ببریم. در این بین باید شهرهای اقماری را به تهران متصل کنیم و لینک های حمل و نقل مناسب را فراهم کنیم.

وی ادامه داد: توزیع امکانات باید به گونه ای باشد که مردم در ازای چیزی به تهران نیایند. مراکز خدماتی و اداری در سراسر مناطق گسترش یابد. به این ترتیب می توان تهران را بدون تحمیل بار اقتصادی قابل توجه تنظیم کرد. از سوی دیگر باید به شهرسازی به سمت مدل شهرهای 15 دقیقه ای نگاه کرد. و در جهان، فرانسه این کار را انجام می دهد. این بدان معناست که شعاع خدمات از هر منزل مسکونی باید به گونه ای باشد که شهروند در مدت 15 دقیقه به سرویس دسترسی داشته باشد. این یک مدل پژوهشی جدید است که در توزیع خدمات و پیوند عدالت اجتماعی و عدالت فضایی مؤثر است.