بازگشت ترامپ به قدرت و سرنوشت صنعت خودروسازی ایران

آینده صنعت و بازار خودرو در ایران به عنوان یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشور، با توافق یا عدم توافق ایران و آمریکا ارتباط مستقیم دارد. این موضوع به ویژه با توجه به خروج دونالد ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک و تحریم های سختی که وی علیه صنعت خودروسازی ایران اعمال کرده، اهمیت بیشتری یافته است. ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود پس از خروج از توافق هسته ای در اردیبهشت 1396، صنعت خودروسازی ایران را به عنوان اولین هدف تحریم ها برگزید. اقدامی که تبعات جدی برای این بخش از اقتصاد کشور داشت.

تحریم ها و اثرات آن بر صنعت خودرو در ایران

پس از اعلام خروج ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک، تحریم های شدیدی علیه صنعت خودروسازی ایران اعمال شد. این تحریم ها که از آگوست 2017 اجرایی شد، به همکاری خودروسازان و قطعه سازان خارجی خارجی با ایران پایان داد. به جز شرکت های چینی، سایر شرکت های بین المللی ایران را ترک کرده اند. عرضه مواد اولیه و قطعات یدکی نیز بسیار محدود و صنعت تا حدودی منزوی شده بود.

آمارها نشان می دهد در سال ۱۳۹۶ تولید خودرو در ایران نسبت به سال قبل ۴۰ درصد کاهش داشته است. این قبل از تحریم ها بود و صنعت خودرو روزهای بهتری را می دید. در سال 1396 تولید خودرو به بیش از 1.5 میلیون دستگاه رسید و در آستانه شکستن رکورد تاریخی 1390 (1.6 میلیون دستگاه) بود. اما با شروع تحریم ها این روند صعودی متوقف شد و صنعت خودرو وارد مسیر نزولی شد.

دوران بایدن و وضعیت صنعت خودرو در ایران

با روی کار آمدن جو بایدن در سال 2020، امیدها برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک و کاهش فشارها بر اقتصاد ایران افزایش یافته است. اگرچه صنعت خودرو ایران در دوره بایدن از رکود شدید خارج شد و تولید در مقایسه با دوره ترامپ بهبود یافت، اما همچنان از چالش هایی مانند کمبود نقدینگی، مشکلات انرژی و زیرساخت های ضعیف رنج می برد.

بازگشت ترامپ؛ دو سناریو احتمالی

با احتمال بازگشت ترامپ به قدرت، سرنوشت صنعت خودرو در ایران به دو سناریو کلی بستگی دارد:

1. سناریوی توافق ایران و آمریکا:
   در صورت حصول توافق، تحریم ها برداشته می شود و صنعت خودرو ایران بار دیگر می تواند قطعات یدکی و مواد اولیه را از منابع بین المللی تهیه کند. این امر باعث رشد تولید و افزایش کیفیت محصولات می شود. احیای مجدد خودروسازان خارجی نیز می تواند به رونق صنعت خودرو و حتی صادرات کمک کند. از سوی دیگر بازار خودرو نیز از این توافق منتفع شد و به دلیل کاهش انتظارات تورمی و کنترل نرخ ارز شاهد روند نزولی قیمت ها خواهد بود.

2. سناریوی بدون توافق:
   در صورت عدم توافق یا تشدید تحریم ها، صنعت خودرو ایران بار دیگر با کاهش تولید و افت کیفیت مواجه خواهد شد. این وضعیت ممکن است صنعت خودرو را به شرایط سختی که در سال های اول تحریم ترامپ در آن قرار داشت بازگرداند. افزایش انتظارات تورمی و افزایش قیمت ها نیز از پیامدهای این سناریو خواهد بود.

روند سینوسی تولید خودرو در ایران

بررسی آمار تولید خودرو در سال های اخیر نشان می دهد که صنعت خودروی ایران به شدت تحت تاثیر تحریم ها و توافقات بین المللی قرار گرفته است. در دوره منتهی به برجام (1391 تا 1393) تولید خودرو در کشور کمتر از یک میلیون دستگاه بوده است. با این حال، پس از توافق برجام در سال 2014، تولید روندی صعودی داشت و در سال 2016 از مرز 1.5 میلیون دستگاه عبور کرد. با این حال، تحریم های ترامپ بار دیگر تولید را به کمتر از یک میلیون دستگاه در سال های 2017 و 2018 کاهش داد.

در سال های اخیر تولید خودرو به بیش از یک میلیون دستگاه در سال های 1401 و 1402 رسیده است، اما هنوز به رکوردهای قبلی نزدیک نشده است. انتظار می رود تولید امسال به بیش از یک میلیون دستگاه برسد، اما کمتر از سال 1402 است.