به گفته بسیاری از کارشناسان، تولید انحصاری و زیرساخت های ضعیف دو عامل اصلی هستند که مانع رقابت و پیشرفت در صنعت خودرو شده اند. نبود انگیزه برای افزایش کیفیت و کاهش قیمت در بین خودروسازان داخلی نیز بازار را به شدت تحت تاثیر قرار داده و تولید را تحت فشار قرار داده است.
فرشاد فاطمی، عضو هیأت علمی دانشگاه شریف و عضو سابق شورای رقابت، در آخرین بخش از گفت و گو با «دنیای خودرو» به تأثیر تحریم ها بر صنعت خودرو اشاره می کند و معتقد است که این محدودیت ها تنها بر صنعت خودرو تأثیری نداشته است. . تولید مختل شد، اما منجر به افزایش قابل توجه هزینه ها نیز شد.
وی تاکید می کند که اگرچه تحریم ها چالش هایی را ایجاد کرده است، اما می توان آن را فرصتی برای توسعه صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات دانست. این امر مستلزم برنامه ریزی و همکاری بلندمدت دولت، صنعت و دانشگاه است.
فاطمی همچنین به نقش دولت در تنظیم بازار و اهمیت شفافیت در صنعت خودرو می گوید. فاطمی تاکید می کند که دولت به جای ایفای نقش مستقیم، رقابت را در بازار تسهیل کند. وضع قوانین ضد تراست و نظارت بر عملکرد خودروسازان از جمله اقداماتی است که می تواند به بهبود موقعیت بازار و جلب اعتماد مصرف کنندگان کمک کند.
فاطمی در پایان به پتانسیل فناوری های نوین در توسعه صنعت خودرو اشاره می کند. اعتقاد بر این است که با سرمایه گذاری در فناوری های تولید هوشمند و وسایل نقلیه الکتریکی می توان هزینه ها را کاهش داد و بهره وری را افزایش داد. به گفته وی، خودروسازی ایران با اتخاذ راهکارهای مناسب و استفاده از فناوری های روز می تواند به موتور اقتصاد ملی تبدیل شود.
چالش های ساختاری و اساسی پیش روی صنعت خودرو در ایران که مستقیماً مانع رقابت پذیری آن در بازارهای داخلی و بین المللی می شود، چیست و چه عواملی در تشدید این چالش ها نقش دارند؟
چالش های پیش روی صنعت خودرو در ایران از دو بعد ساختاری و عملیاتی قابل بررسی است. از یک سو، انحصار تولید خودرو باعث شد که خودروسازان داخلی انگیزه ای برای افزایش کیفیت یا کاهش قیمت نداشته باشند. این انحصار نه تنها رقابت داخلی را محدود کرد، بلکه بازار صادرات را نیز به شدت تضعیف کرد. از سوی دیگر زیرساخت های ضعیف تولید مانند فناوری قدیمی، عدم مدیریت زنجیره تامین و اتکای شدید به قطعات وارداتی چالش های جدی تری را ایجاد کرده است. این وابستگی عملاً تولید را در دوران تحریم و بحران های اقتصادی فلج می کند. علاوه بر این، نوسانات نرخ ارز و سیاست های حمایتی نامتعادل نیز فشار قابل توجهی بر تولیدکنندگان وارد کرده است.
چرا سیاست های حمایتی دولت از خودروسازان که با هدف افزایش کیفیت و کاهش قیمت انجام می شد، نتوانست به نتایج مورد انتظار دست یابد و چه عواملی باعث شکست این سیاست ها می شود؟
سیاست های حمایتی دولت بیشتر جنبه کوتاه مدت دارند و اغلب با هدف حل بحران های فوری تدوین می شوند. این سیاست ها معمولاً شامل وام ها یا امتیازات بزرگ مانند وضع عوارض گمرکی بالا بر واردات خودرو می شد. اما مشکل اینجا عدم نظارت بر نحوه استفاده از این پشتیبانی ها است. برای مثال، خودروسازان به جای سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، هر کمکی را که دریافت می کردند، صرف هزینه های موجود یا بدهی های انباشته کردند. عدم شفافیت در تخصیص منابع و تصمیمات کلی منجر شده است که این حمایت به ضرر مصرف کننده تمام شود.
به نظر شما دولت باید چه نقشی در تنظیم بازار خودرو و رفع انحصار داشته باشد و چه اقداماتی برای حمایت از ایجاد شرایط رقابتی و سالم در این صنعت انجام دهد؟
دولت به جای ایفای نقش یک بازیگر مستقیم، باید نقش تسهیل کننده رقابت بازار را ایفا کند. تنظیم بازار از طریق کاهش تعرفه واردات خودرو، ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاران خارجی و حمایت از قطعه سازان داخلی، رقابت پذیری را افزایش می دهد. نظارت بر عملکرد خودروسازان، شفافیت در قیمت گذاری و ایجاد سیستم های حسابرسی مستقل از دیگر وظایف کلیدی دولت است. برای مقابله با انحصار باید قوانین ضد انحصار تقویت شود و اجازه ورود بازیگران جدید به این صنعت داده شود.
اهمیت شفافیت در صنعت خودرو چیست و چگونه می تواند به ارتقای جایگاه این صنعت به ویژه در زمینه کیفیت محصولات، قیمت گذاری و رضایت مشتریان کمک کند؟
شفافیت یکی از مهمترین عوامل جلب اعتماد مصرف کنندگان و سرمایه گذاران است. نارضایتی زمانی افزایش می یابد که مصرف کننده از هزینه های تولید، روند قیمت گذاری و کیفیت واقعی محصولات آگاه نباشد. شفافیت را می توان با انتشار گزارش های مالی، ارائه اطلاعات دقیق در مورد کیفیت و استانداردهای محصولات و گزارش سیاست های توسعه خودروسازان به دست آورد. این اقدامات نه تنها اعتماد عمومی را جلب می کند، بلکه خودروسازان را به مسئولیت پذیری و بهبود عملکرد خود تشویق می کند.
صنعت خودرو تا چه اندازه می تواند از فناوری های جدید برای حل مشکلات فعلی خود استفاده کند و چه نوع فناوری هایی می تواند به بهبود کیفیت، کاهش هزینه ها، افزایش ایمنی و بهبود فرآیندهای تولید و توزیع در این صنعت کمک کند؟
فناوری های جدید می توانند صنعت خودرو را به طور اساسی متحول کنند. به عنوان مثال، استفاده از فناوری های تولید هوشمند می تواند هزینه ها را کاهش داده و بهره وری را افزایش دهد. توسعه خودروهای الکتریکی و هیبریدی همچنین فرصتی برای کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی و مقابله با تغییرات آب و هوایی است. در عین حال چالش اصلی این است که صنعت خودروی ایران هنوز با استانداردهای جهانی در این زمینه فاصله دارد. سرمایه گذاری در زیرساخت ها، انتقال دانش فنی از طریق همکاری با شرکت های خارجی و تربیت نیروی انسانی متخصص از گام های اساسی برای بهره مندی از این فناوری ها است.
به نظر شما تحریم ها تا چه اندازه بر عملکرد و آینده صنعت خودرو تاثیر گذاشته و چه پیامدهایی بر تولید، کیفیت، قیمت گذاری و رقابت این صنعت در بازار داخلی و بین المللی دارد؟
تحریم ها تاثیر مخربی بر صنعت خودرو داشته است. محدودیت در واردات قطعات یدکی و فناوری نه تنها تولید را مختل کرد بلکه هزینه ها را نیز افزایش داد. در عین حال می توان به تحریم ها به عنوان یک فرصت نگاه کرد. این فشارها می تواند انگیزه ای برای توسعه صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات ایجاد کند. طبیعتا این امر مستلزم برنامه ریزی بلندمدت و همکاری همه جانبه دولت، صنعت و دانشگاه است.
تاثیرات واردات خودروهای خارجی بر بازار داخلی چیست و چگونه می تواند بر قیمت ها، کیفیت محصول، رقابت پذیری سازندگان داخلی و انتخاب مصرف کننده تاثیر بگذارد؟
واردات خودروهای خارجی می تواند رقابت در بازار را افزایش داده و منجر به بهبود کیفیت محصولات داخلی شود. اما اگر این واردات بدون برنامه ریزی و نظارت دقیق انجام شود، می تواند به تولید داخلی فشار بیاورد و باعث خروج ارز از کشور شود. برای بهره برداری مناسب از این فرصت، باید بر خودروهای اقتصادی و متناسب با نیاز مصرف کنندگان تمرکز کنیم. وضع قوانین مشخص برای انتقال فناوری از شرکت های خارجی به کشور می تواند اثرات مثبت این واردات را چند برابر کند.
چگونه می توان صنعت خودرو را به موتور محرکه اقتصاد ملی تبدیل کرد و چه راهکارهایی می تواند به افزایش تولید، اشتغال زایی، نوآوری و رقابت در این صنعت کمک کند؟
صنعت خودرو به دلیل ارتباط گسترده با سایر صنایع، پتانسیل بالایی برای تأثیرگذاری بر اقتصاد ملی دارد. برای تبدیل این صنعت به موتور محرکه باید زنجیره تامین داخلی را تقویت کرد، صادرات خودرو و قطعات یدکی را افزایش داد و زمینه را برای ورود سرمایه گذاران خارجی فراهم کرد. علاوه بر این، حمایت از نوآوری و توسعه فناوری های بومی می تواند این صنعت را به یکی از محرک های اصلی رشد اقتصادی تبدیل کند.